Kościół św. Franciszka w Warszawie

Kościół św. Franciszka w Warszawie to kościół pod wezwaniem Stygmatów św. Franciszka z Asyżu, wchodzący wraz z przylegającym do niego klasztorem w skład zespołu franciszkańskiego na Nowym Mieście w Warszawie. W porównaniu z innymi miastami Polski franciszkanie w Warszawie pojawili się dosyć późno, bo dopiero w 1646 roku. Jeszcze w 1646 roku wybudowali tam niewielki drewniany kościółek, z dwiema kapliczkami – Najświętszej Maryi Panny i św. Antoniego, a pierwszym przełożonym klasztoru został ksiądz Wincenty Skapita. Kościółek został spalony w czasie potopu szwedzkiego. Po odbudowie w latach 1662–1663 stary kościół ustąpił miejsca kolejnemu, zachowanemu do dziś. Według pierwszego projektu autorstwa Jana Chrzciciela Ceroniego zdołano w latach 1679–1691 zrealizować tylko prezbiterium oraz przyległe do niego pomieszczenia – zakrystię i przeciwległą kaplicę Matki Boskiej Pocieszenia. W 1700 roku udało się jeszcze położyć fundamenty pod korpus nawowy, ale śmierć Ceroniego w 1708 roku spowodowała przerwanie prac. Widok nieukończonego kościoła zachował się na rysunku Karola Feyge. Budowę wznowiono dopiero po 5 latach, w 1713 roku. W 1737 roku kościół poświęcił biskup poznański Stanisław Hozjusz. W latach 1746–1749 według projektu Antonia Solariego dobudowano od zachodu kaplicę Św. Trójcy, a w roku 1788 Józef Boretti dokonał przebudowy fasady: odcinkowy przyczółek w kondygnacji dolnej, i odpowiadający mu półkolisty w górnej zastąpiono prostymi gzymsami, wieżom dodano attyki nad górnym belkowaniem, a poprzednie niskie hełmy zmieniono na obecne, w kształcie obelisków. Zmiany te były próbą przystosowania fasady do ówczesnych, bardziej klasycyzujących gustów, jednak obniżyły jej wartość artystyczną. Od początku XIX w. zespół klasztorny przechodził zmienne koleje (mieściło się tu m.in. więzienie i sierociniec, ale także Akademia Duchowna w Warszawie). Likwidacja klasztoru w 1864 roku wiązała się z przekształceniem świątyni w kościół garnizonowy dla katolików służących w armii rosyjskiej, w klasztorze natomiast umieszczono carską ochronkę dla dzieci. Franciszkanie odzyskali kościół i część zabudowań dopiero po zakończeniu I wojny światowej. W pozostałych budynkach mieściły się zakłady Spółki Akcyjnej „Polski Fiat”. Od listopada 1940 do grudnia 1941 kościół znajdował się przy północno-wschodnim krańcu warszawskiego getta. Po wybuchu powstania warszawskiego kościół został zbombardowany, a w jego podziemiach zginęło ok. 40 osób, które szukały tam schronienia. Ocalały natomiast ściany boczne i ołtarz św. Antoniego. Częściowo zniszczona ambona została odtworzona z resztek wydobytych z gruzu. Ponadto uratowało się wiele elementów barokowego wyposażenia, epitafia, organy, boczne ołtarze, konfesjonały oraz obrazy z XVII i XIX w. Ponieważ uszkodzenia budynku nie były duże, świątynia nadawała się do użytku po zakończeniu okupacji niemieckiej. 21 stycznia 1945 przed obrazem św. Antoniego została odprawiona msza święta. Wyposażenie kościoła franciszkanów, podobnie jak w większości kościołów Warszawy, doznało uszczerbku w czasie wojny, jednak zachowały się najcenniejsze obiekty. W prezbiterium znajduje się jedno z lepszych płócien śląskiego malarza Michaela Willmanna, przeniesione z kościoła cystersów w Lubiążu – Chrystus w Ogrójcu (1661). Zachowały się również siedemnastowieczne obrazy Matthiasa Kargena z pierwszego, drewnianego kościoła: Stygmatyzacja św. Franciszka oraz Św. Antoni i cud z klękającym osłem. Są one dobrym przykładem łączenia w ówczesnym malarstwie polskim elementów barokowych oraz reminiscencji gotyckiego jeszcze malarstwa cechowego. Źródło: Wikipedia