Mauzoleum Rodziny von Tesmar i cmentarz ewangelicki w Borkowie L

"...Cmentarz położony jest około 200 metrów od skrzyżowania dróg do Borkówka, Zwartowa i Wojciechowa. Prowadzi do niego szeroka leja obsadzona kasztanami. Nie jest znana dokładna data lokacji cmentarza. Powstał on prawdopodobnie wraz z budową kaplicy grobowej rodu Tesmar w roku 1857. W roku 1932 obszar cmentarza powiększono i obsadzono żywopłotem z tuji. W narożnikach posadzono cisy. Ostateczny rozmiar cmentarza to 50x50 metrów. Centralna aleja drzew dzieli cmentarza dwie równe połowy prowadząc wprost do kaplicy grobowej. Zachowało się wiele ze starego drzewostanu. Brak jest umocnionych granic cmentarza. Brak jest również śladów aby istniała kiedyś brama. W 1857 roku, kiedy zmarł jeden z członków rodziny von Tesmar wybudowano kaplicę cmentarną. Budynek wzniesiono z kamienia polnego oraz cegły. Wnętrze jest tynkowane, nosi nikłe ślady polichromii. Na lewej ścianie znajdują się trzy niewielkie nisze. Po ich stronie przeciwnej haki służące do wieszania wieńców. Na ścianie przeciwległej do wejścia znajdują się trzy duże nisze służące do stawiania krucyfiksów lub świec. Do wnętrza, w dół, prowadzi kilka kamiennych schodów. Znajdują się tam zachowane w znośnym stanie trzy cynowe sarkofagi oraz resztki trumien drewnianych pochodzących z ich wnętrza. Trumny ze zwłokami przetrwały dwie wojny w praktycznie nienaruszonym stanie. Pierwotnie znajdowało się tam pięć trumien cynowych osób dorosłych oraz cztery trumienki dziecięce. Dopiero w latach 80 i 90 XX wieku kaplica stała się miejscem rozrywki miejscowej młodzieży. Odbywały się tam nie tylko zakrapiane zabawy, ale było również miejscem sesji fotograficznych w stylu Black oraz macabre. Pierwszy sarkofag, który znajduje się w tej kaplicy jest wykonany z cyny. Prawdopodobnie jego wnętrze kryło szczątki Alexandra Wojciech Christiana von Tesmar, który urodził się w I poł. XIX wieku, a zmarł w II poł. XIX wieku (dokładna data jego śmierci nie jest znana). Środkowy sarkofag należał do babki Alexandra, która zmarła w wieku 102 lat (!) - w 1899 roku - jak wynika z akt parafialnych parafii w Zwartowie. Trzeci, ostatni i nieco mniejszy sarkofag - jednocześnie najbardziej zniszczony - należał do Jana von Tesmar, który zmarł w wieku 12 lat śmiercią tragiczną. Prawdopodobnie był on pierwszym potomkiem, który urodził się na dworze w Borkowie po 93 latach. Z dokumentacji Konserwatora Zabytków wykonanej w 1985 roku wynika iż wejście do kaplicy było zamurowane. Wybita jednak była dziura umożliwiająca dostęp. Zmumifikowane szczątki zmarłych oraz części zwłok porozrzucane były po kaplicy. W roku 1991 ludzkie szczątki zostały pozbierane i pochowane w ziemi na terenie cmentarza. Przez długi okres braku konserwacji oraz wandalizm budynek kaplicy chyli się ku ruinie. Dach rozpadł się. W stropie widnieje dziura. Wiele z zewnętrznych elementów budowli odpada. Zachował się wykonany z blachy napis nad wejściem do kaplicy. Sam teren cmentarza jest odzwierciedleniem stanu kaplicy. Większość mocno zarośnięta samosiejkami drzew i krzewów. Krzyże żeliwne ułamane i sprzedane na złom. Nagrobki porozbijane i przewrócone. Zachowała się tylko jedna tablica z marblitu wykonana dla: Ida Wittstock *27.12.1893 +16.10.1919 Zachował się również kamienny nagrobek oznaczający miejsce spoczynku Gerharda Bliβ. Brak dat. Napis wykonano bezpośrednio w kamieniu a jego jakość świadczy o znikomych umiejętnościach kamieniarza. W spisie ludności z roku 1932 niejaki Eduard Bliβ wymieniony jest jako mieszkaniec Borkowa, przybyły tu z Komaszewa..." http://cmentarze.lebork.pl/index.php/pl/?option=com_content&view=article&id=195:borkowo-gro-borkow&catid=21:cmentarze-choczewo&lang=pl-PL